امروزه شبکه‌های کامپیوتری و به ویژه شبکه‌های بی‌سیم به یکی از مولفه‌های اجتناب‌ناپذیر کسب‌وکارها تبدیل شده‌اند. هرچه گسترده فعالیت‌های تجاری سازمانی وسیع باشد به شبکه‌های کارآمدتر و پیچیده‌تری نیاز دارد که مدیریت آنها به شیوه سنتی کار سختی است. نظارت و کنترل مستمر شبکه تنها به دلیل وجود تهدیدات خارجی نیست، بلکه نظارت با هدف حفظ تمامیت و جامعیت شبکه انجام می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، سرپرستان شبکه‌ها با نظارت مستمر اطمینان حاصل می‌کنند که پروتکل‌های امنیتی و خط‌مشی‌های تدوین شده به درستی رعایت می‌شوند، عملکرد شبکه در وضعیت مطلوب قرار دارد، اولویت‌بندی و تخصیص پهنای باند به کلاینت‌ها به شکل درستی انجام می‌شود، به‌روزرسانی‌ها و وصله‌ها بدون اتلاف وقت نصب می‌شوند و گره‌های تحت شبکه به شکل مطمئن و ایمنی با یکدیگر در ارتباط هستند. هرچه تعداد کلاینت‌های یک شبکه بیشتر و بیشتر می‌شود، چالش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مختلفی پدید می‌آیند، به دلیل این‌که نرم‌افزارها و سخت‌افزارها در گذر زمان با مشکلات مختلفی همچون ناسازگاری، مستهلک شدن و موارد این چنینی روبرو می‌شوند که عملکرد و بهره‌وری شبکه را به شدت کاهش می‌دهند. برای حل مشکلات این چنینی و نظارت مستمر بر شبکه‌های کامپیوتری راه‌حل‌های قدرتمندی در دسترس سازمان‌ها قرار دارد. نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه از جمله راهکارهای قدرتمندی هستند که به سازمان‌ها اجازه می‌دهند مشکلات احتمالی را پیش‌بینی کنند و قبل از آن‌که مشکل به بحران جدی تبدیل شود به فکر رفع آنها باشند. نرم‌افزارها و سرویس‌های قدرتمندی برای نظارت بر شبکه‌ها در دسترس هستند که در این مقاله با شاخص‌ترین آنها آشنا می‌شویم.
1. نرم‌افزار مانیتورینگ Zabbix
Zabbix یکی دیگر از ابزارهای نظارت بر تجهیزات تحت شبکه است. ابزاری متن‌باز که رابط کاربردی قدرتمند و قابل تنظیمی در اختیار سرپرستان شبکه قرار می‌دهد. از نرم‌افزار فوق عمدتا برای نظارت بر تجهیزات سخت‌افزاری شبکه و سرورها استفاده می‌شود، هرچند در زمینه نظارت بر ترافیک شبکه نیز عملکرد قابل قبولی دارد. ابزار فوق در ارتباط با شبکه‌های SMB که کمتر از 100 گره دارند عملکرد قابل توجهی دارد. برای دانلود ابزار فوق به آدرس https://www.zabbix.com/download مراجعه کنید.
2. نرم‌افزار مانیتورینگ Network Performance Monitor
شرکت SolarWinds سابقه درخشانی در ساخت نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه دارد. به‌طوری که نرم‌افزارهای ساخت این شرکت شبیه به مانیتورینگ عملکرد شبکه، مانیتورینگ برنامه‌های کاربردی و سرور، تحلیل‌گر ترافیک جریان شبکه و مدیریت پیکربندی‌ها با استقبال کم نظیر سازمان‌های بزرگ روبرو شده است. نرم‌افزار Network Performance Monitor با ارائه داشبورهای وب‌محور، نمودارهای تجمیعی و ویوهای مختلف تمام داده‌های مرتبط با عملکرد شبکه را در یک قالب یک گزارش ساده در اختیار سرپرستان شبکه قرار می‌دهد. Network Performance Monitor از پروتکل SNMP برای خودکارسازی شناسایی تجهیزات تحت شبکه و خودکارسازی ترسیم نقشه شبکه هماهنگ با توپولوژی شبکه استفاده می‌کند تا فرآیند ارزیابی وضعیت، خرابی، دسترس‌پذیری و معیارهای عملکردی دستگاه‌ها به شکل دقیقی انجام شود. Network Performance Monitor می‌تواند به شکل خودکار ارتباطات میان تجهیزات مستقر در شبکه‌های L2 و L3 را کشف کند. نقشه‌برداری شبکه وظیفه سنگینی است که دردسرهای فراوانی به سرپرستان شبکه تحمیل می‌کند، زیرا فناوری‌های شبکه به‌طور مستمر در حال تغییر است و سرپرستان شبکه مجبور هستند برای اطمینان از کارکرد درست شبکه تغییرات پیرامون شبکه‌ها که شامل تعویض تجهیزات، اضافه کردن بخش‌های کاملاً جدید به شبکه می‌شود و پیگیری تغییرات اعمال شده را زیر نظر بگیرند. ابزار Network Performance Monitor با ارائه راهکاری جامع در زمینه پیگیری خودکار تغییرات، ثبت تغییرات، ساخت نقشه‌ها و نمودارهای اندازه‌گیری به سردردهای بی پایان سرپرستان شبکه خاتمه می‌دهد.
3. نرم‌افزار Netwrix Auditor
Netwrix Auditor یکی دیگر از ابزارهای مانیتورینگ شبکه است که امکان مشاهده تغییرات در زیرساخت‌های فناوری‌اطلاعات، دسترسی به داده‌ها و تنظیمات سیستمی را ارائه می‌کند. الگوریتم‌های امنیتی تعبیه شده در نرم‌افزار فوق قابلیت شناسایی رفتارهای غیر عادی کاربران یا تهدیدات را دارند. عدم پشتیبانی از سیستم‌عامل همراه یکی از معایب اصلی Netwrix در مقایسه با نمونه‌های مشابه است. برای اطلاعات بیشتر در خصوص این نرم‌افزار به آدرس https://www.netwrix.com/مراجعه کنید.
4. نرم‌افزار مانیتورینگ WebTitan
وب‌تیتان یک نرم‌افزار مانیتورینگ کارآمد ویژه کسب‌کارهای کوچک و بزرگ است. ابزار فوق به سرپرستان شبکه اجازه می‌دهد نظارت جامعی بر جنبه‌های فنی و امنیتی شبکه‌ها اعمال کنند. وب‌تیتان با ارائه زیرساختی قدرتمند به سرپرستان شبکه اجازه می‌دهد با اعمال خط‌مشی‌های سخت‌گیرانه مانع از آن شوند تا کلاینت‌های عضو شبکه به راحتی به اینترنت متصل شده و یکپارچگی و امنیت شبکه سازمانی را با خطر جدی روبرو کنند. برای این منظور راهکارهایی برای مسدودسازی دسترسی به یکسری صفحات خاص در اختیار مدیران شبکه‌ها قرار می‌دهد. وب‌تیتان با ارائه گزارش‌های مختلفی همچون گزارش‌های امنیتی، تجزیه و تحلیل ترافیک شبکه بر مبنای رفتار کلاینت‌ها و میزان مصرف پهنای باند توسط گره‌های تحت شبکه به سرپرستان اجازه می‌دهد گره‌هایی که باعث ایجاد تنگنا در شبکه می‌شوند را شناسایی کنند. همچنین یکسری راه‌حل‌های دفاعی برای مقابله با بدافزارها و باج‌افزارها در اختیار سرپرستان شبکه قرار می‌دهد تا تمهیدات امنیتی را اعمال کنند. از قابلیت‌های کلیدی این نرم‌افزار می‌توان به مسدودسازی محتوا، مسدودسازی فعالیت بدافزارها در شبکه، پیاده‌سازی خط‌مشی‌های انعطاف‌پذیر، ایمن‌سازی به‌کارگیری تجهیزات BYOD، مدیریت از راه دور و نظارت از طریق API اشاره کرد. نسخه آزمایشی ابزار فوق از آدرس https://www.webtitan.com / قابل دریافت است.
5. نرم‌افزار نظارتی OP5 Monitor
سومین نرم‌افزار قدرتمند در زمینه مانیتورینگ شبکه که شهرت جهانی دارد و سازمان‌های بزرگ از آن استفاده می‌شود OP5 Monitor نام دارد. نرم‌افزار فوق به مدیران شبکه اجازه می‌دهد به سادگی شبکه‌ها، برنامه‌ها و سرورها را زیر نظر بگیرند. نرم‌افزار OP5 Monitor چند سکویی بوده و امکان به‌کارگیری آن چه در محل و چه بر مبنای سرویس‌های ابری فراهم است. OP5 Monitor به گونه‌ای طراحی شده که امکان به‌کارگیری آن در محیط‌های توزیعی نیز فراهم است و سرپرستان می‌توانند به شکل رایگان برای نظارت بر 20 دستگاه از آن استفاده کنند. البته برای نظارت بر دستگاه‌های بیشتر باید نسخه تجاری آن‌را خریداری کنید. برای دانلود نرم‌افزار فوق به آدرس https://www.op5.com/download/ مراجعه کنید.
6. نرم‌افزار مانیتورینگ Pulseway
دومین نرم‌افزار کارآمد در زمینه نظارت جامع بر شبکه‌های کامپیوتری Pulseway نام دارد. ابزار فوق به مدیران شبکه اجازه می‌دهد کنترل دقیقی روی تجهیزات متصل به شبکه اعمال کنند. نرم‌افزار فوق چند سکویی بوده و امکان به‌کارگیری آن در اندروید فراهم است، در نتیجه سرپرستان شبکه می‌توانند با نصب آن روی دستگاه‌های همراه از هر نقطه‌ای از ساختمان نظارت دقیقی بر شبکه اعمال کنند. از قابلیت‌های پیشرفته نرم‌افزار فوق می‌توان به امکان کنترل از راه دور دسکتاپ و خودکارسازی پیشرفته اشاره کرد. اگر در نظر دارید از این نرم‌افزار روی دو دستگاه استفاده کنید، نیازی به پرداخت هزینه ندارید، زیرا دسترسی رایگان است، اما برای کاربردهای گسترده‌تر باید نسخه تجاری را تهیه کنید. شکل 1 رابط خوش‌ساخت و کاربرپسند Pulseway را نشان می‌دهد. نرم‌افزار فوق از آدرس https://www.pulseway.com/msp-platform/choose-plan قابل دریافت است.
7. سرویس Icinga
Icinga در زمینه نظارت بر شبکه‌های کامپیوتری عملکردی متفاوت با نمونه‌های یاد شده دارد. به عبارت دقیق‌تر Incinga یک سرویس ابرمحور است که برای مدیریت بر گره‌های تحت شبکه و نظارت و کنترل جامع شبکه‌ها از آن استفاده می‌شود. گزارش‌ها و اطلاعاتی که توسط سرویس فوق تهیه می‌شوند را می‌توان از درون برنامه مشاهده کرد یا سرویس را به گونه‌ای تنظیم کرد تا گزارش‌ها را ایمیل کند.
8. نرم‌افزار مانیتورینگ Atera
نرم‌افزار مانیتورینگ Atera با ارائه مجموعه‌ای از سرویس‌های ابرمحور که متشکل از نظارت و مدیریت از راه دور و ارائه سرویس‌های خودکارسازی است به مدیران شبکه اجازه می‌دهد به بهترین شکل به رصد لحظه‌ای شبکه‌ها بپردازند. نرم‌افزار فوق ظیف گسترده‌ای از قابلیت‌ها را ارائه می‌کند که از آن جمله می‌توان به دسترسی به کلاینت‌ها، سرورها، برنامه‌ها و شبکه‌های ذخیره‌ساز اشاره کرد. نرم‌افزار Atera می‌تواند با مشاهده مشکلی در عملکرد هر یک از تجهیزات شبکه هشداری را برای کاربر ارسال کند. مدیریت وصله‌ها، به‌روزرسانی دقیق، پشتیبانی از VMware و نظارت مبتنی بر آدرس آی‌پی و خودکارسازی وظایف رایج شبکه از دیگر قابلیت‌های مفید سرویس فوق است.
9. نرم‌افزار Panopta
Panopta یکی دیگر از نرم‌افزارهای مانیتورینگ ابرمحور است که عملکردهای شبکه در فضای ابری را بررسی کرده و طیف گسترده‌ای از قابلیت‌های نظارتی را در اختیار سرپرستان شبکه قرار می‌دهد. پیاده‌سازی و راه‌اندازی سرویس فوق به دلیل ابرمحور بودن و کتابخانه بزرگی از تنظیمات پیکربندی که برای مقاصد مختلف در نظر گرفته شده‌اند، نظارت جامع بر شبکه‌ها را به ساده‌ترین شکل فراهم کرده است. برای مشاهده سرویس‌های Panopta به آدرس https://www.panopta.com/ مراجعه کنید.
10. نرم‌افزار مانیتورینگ PRTG Network Monitor
PRTG یکی دیگر از نرم‌افزارهای نظارت بر شبکه است که بیشتر به واسطه قابلیت‌های مدیریتی که ارائه می‌کند به شهرت جهانی رسیده است. نرم‌افزار فوق نه تنها قابلیت نظارت بر تجهیزات شبکه را دارد، بلکه قادر است رفتار برنامه‌ها و سایر گره‌های تحت شبکه را بررسی کرده و هرگونه مورد مشکوکی را به سرپرستان شبکه اطلاع دهد. ابزار فوق با استفاده از فناوری‌های کارآمدی همچون SNMP، WMI ، SSH و جریان انتقال بسته‌ها نظارت جامعی بر شبکه‌ها اعمال می‌کند. کارشناسان شبکه رمز موفقیت ابزار فوق را رابط کاربری قدرتمند آن می‌دانند. PRTG متشکل از یک سرور اصلی PRTG برای پیکربندی و مدیریت داده‌ها، یک وب‌سرور و یک یا چند پروب است که توسط حس‌گرها فرآیند جمع‌آوری و نظارت بر داده‌های مربوط به دستگاه‌ها را انجام می‌دهد. PRTG بیش از 200 حس‌گر مختلف در اختیار دارد که برخی از آنها خاص‌منظوره و متعلق به زیرساخت مشخصی هستند، برخی دیگر برا نظارت بر سخت‌افزارهای عمومی استفاده می‌شوند و برخی دیگر حس‌گرهای مرتبط با پهنای باند هستند که از اسکریپت‌های سفارشی استفاده می‌کنند. در اغلب موارد سرپرستان شبکه می‌توانند بدون انجام تغییر خاصی حس‌گرها را بر مبنای پیکربندی‌های از پیش تعریف شده استفاده می‌کنند.
11. نرم‌افزار مانیتورینگ OpManager
OpManager یک راهکار جامع نظارت بر عملکردهای شبکه است که با ارائه یک رابط کاربری مدرن مدیریت دقیقی بر زیرساخت‌های ارتباطی اعمال کنند. انعطاف‌پذیری بالای این نرم‌افزار امکان به‌کارگیری آن روی شبکه‌های کوچک تا بزرگ را فراهم می‌کند. نرم‌افزاری فوق بیش از دوهزار الگوی از پیش تعریف شده را به خدمت می‌گیرد تا فرآیندهایی شبیه به نظارت بر شبکه‌ها، ارزیابی عملکرد و سلامت شبکه، عملیات محاسباتی (بسته‌های از دست رفته، زمان تاخیر، سرعت و خطاهای اتفاق افتاده) و عواملی که باعث ایجاد تنگنا شده‌اند به سرعت انجام شود. برای حل مشکلات شبکه باید سنجه‌های کلیدی همچون تاخیر، jitter، RTT و نرخ از دست رفتن بسته‌ها باید به دقت اندازه‌گیری شود. OpManager با ارزیابی این سنجه‌ها عواملی که باعث ایجاد تأخیر در انتقال داده‌ها می‌شوند را شناسایی کرده و راهکاری برای حل مشکلات ارائه می‌کند.